Przeprowadzenie postępowania spadkowego to temat, który budzi wiele wątpliwości wśród osób, które stają przed koniecznością rozporządzania majątkiem po zmarłej osobie. W praktyce wiele osób zadaje sobie pytanie, czy postępowanie spadkowe jest obowiązkowe, czy można je pominąć, czy też może odbyć się w sposób uproszczony. W tym artykule wyjaśnię, kiedy i dlaczego postępowanie spadkowe jest konieczne, a kiedy można je pominąć.
Każde postępowanie spadkowe składa się z dwóch etapów:
Bez znaczenia przy tym jest czy spadek nabywany jest na podstawie ustawy, czy na podstawie testamentu. W obu sytuacjach spadkobiercy mają wybór: notariusz albo sąd. Jest to jednak zasada, która doznaje kilku wyjątków. Są sytuacje, w których spadkobiercy nie mogą skorzystać z notariusza i pozostaje im jedynie nabycie spadku na drodze postępowania sądowego. Na tym etapie postępowania nie przyznaje się jeszcze spadkobiercom konkretnych składników majątkowych – do tego niezbędne jest przeprowadzenie drugiego etapu postępowania spadkowego.
Przeprowadzenie postępowania spadkowego nie jest obowiązkowe. Przepisy prawa nie obligują bowiem do przeprowadzenia sprawy o stwierdzenie nabycia spadku. Należy jednak zauważyć, że przeprowadzenie takiego postępowania leży w interesie samego spadkobiercy. Bez formalnego postępowania, spadkobierca nie będzie miał dowodu na to, że faktycznie jest spadkobiercą, a co za tym idzie właścicielem określonych składników majątkowych odziedziczonych po zmarłym. Należy więc przyjąć, że choć nie trzeba, sprawy spadkowe po zmarłej osobie powinno się uporządkować, i to jak najszybciej. Upływ czasu może bowiem skomplikować i utrudnić cały proces.
Zasadnicznym kryterium decydującym o tym, czy trzeba przeprowadzić postępowanie spadkowe po zmarłym są składniki majątku spadkowego. Jeśli w skład masy spadkowej wchodzą m.in. nieruchomości, środki na rachunkach bankowych lub ruchomości (np. samochód), to bez postanowienia o stwierdzeniu nabyciu spadku (i niekiedy działu spadku) nie możemy nimi rozporządzać, pomimo tego, że jesteśmy spadkobiercami. Bez przeprowadzenia postępowania spadkowego nie będzie możliwe wpisanie nieruchomości do księgi wieczystej jako właściciela innej osoby niż zmarły. Oznacza to, że w praktyce sprzedaż takiej nieruchomości nie będzie możliwa. Podobnie jest z samochodami. Brak odpowiedniego postanowienia skutecznie uniemożliwia zmiany w dowodzie rejestracyjnym. Odrębną kwestią jest natomiast odrzucenie spadku. Jeżeli chcemy odrzucić spadek, niezbędne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia.
Jeżeli w skład majątku spadkowego wchodzą drobne ruchomości, np. biżuteria albo środki pieniężne w gotówce, to spadkobiercy mogą podzielić tymi przedmiotami oraz pieniędzmi między sobą bez żadnych dodatkowych formalności. Zawsze należy jednak pamiętać o konieczności zgłoszenia darowizny do Urzędu Skarbowego.
Postępowanie spadkowe nie jest zawsze obowiązkowe, ale w wielu przypadkach staje się niezbędne, zwłaszcza w celu formalnego ustalenia kręgu spadkobierców i podziału majątku zmarłego. W sytuacji, gdy spadkobiercy są zgodni co do podziału spadku lub kiedy majątek jest mało skomplikowany, można skorzystać z uproszczonych procedur, a mianowicie udać się do notariusza. Każdy przypadek jest jednak inny, dlatego warto skonsultować się z prawnikiem lub notariuszem, aby wybrać najdogodniejszą drogę postępowania. Dzięki odpowiedniej wiedzy i odpowiednim decyzjom, proces dziedziczenia może przebiec sprawnie i bez zbędnych komplikacji.
