W przypadku świadomości, że spadkobierca pozostawił po sobie głównie długi, spadek możemy odrzucić. Odrzucenie spadku przez osobę dorosłą nie nastręcza wielu trudności, natomiast aby odrzucić spadek w imieniu dziecka konieczne jest spełnienie dodatkowych formalności. Na mocy dotychczas obowiązującego stanu prawnego, aby rodzice mogli odrzucić spadek w imieniu swojego małoletniego dziecka, zobowiązani byli uzyskać na tę czynność zgodę sądu opiekuńczego. Od dnia 15 listopada 2023 r. procedura ta zostanie znacznie uproszczona. Wystarczające będzie bowiem samo złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przed notariuszem bądź w sądzie, bez uprzedniej zgody sądu opiekuńczego. Możliwość taka przewidziana została jednak jedynie po spełnieniu określonych warunków.
Ogólne zasady dotyczące odrzucenia spadku są takie same zarówno dla dorosłych jak i dla dzieci. Zgodnie z treścią art. 1015 Kodeksu Cywilnego, oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania, a zatem o tym, że jest uprawniony do dziedziczenia. Przykładowo – jeżeli w dniu 15 listopada 2023 r. dowiesz się o tym, że jesteś uprawniony do czynienia, termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku upływa w dniu 15 maja 2024 r. Należy jednak pamiętać, że wskazany termin zaczyna swój bieg dla każdego ze spadkobierców osobno. I tak dla osób, które należą do pierwszej grupy spadkobierców ustawowych termin ten zaczyna swój bieg od dnia, kiedy dowiedzieli się oni o śmierci spadkodawcy, natomiast dla kolejnych grup spadkobierców, od dnia kiedy dowiedzieli się o odrzuceniu spadku przez spadkobierców powołanych do dziedziczenia w pierwszej kolejności. Od dnia 15 listopada zacznie obowiązywać ponadto nowa regulacja, zgodnie z którą, do zachowania 6-miesięcznego terminu wystarczające będzie złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Ponadto, jeżeli złożenie oświadczenia będzie wymagało zezwolenia sądu, wówczas bieg 6-miesięcznego terminu ulegnie zawieszeniu na czas trwania postępowania w tym przedmiocie. Należy pamiętać, że spadek można odrzucić na dwa sposoby – u notariusza bądź poprzez złożenie do sądu wniosku o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku.
W przeciwieństwie do odrzucenia spadku przez dorosłego, odrzucenie spadku w imieniu dziecka wymaga dodatkowych formalności. Odrzucenie spadku jest bowiem czynnością przekraczającą zwykły zarząd majątkiem dziecka. Powyższe oznacza, że aby odrzucić spadek w imieniu małoletniego należy uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. W tym celu należy złożyć do sądu rejonowego właściwego według miejsca zamieszkania dziecka wniosek o wyrażenie zgody na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem dziecka. W trakcie tego postępowania konieczne będzie wykazanie, że przyjęcie spadku przez dziecko nie leży w jego interesie przede wszystkim z uwagi na fakt, że spadkodawca był zadłużony. Fakty te należy wykazać odpowiednimi dowodami, w tym odpowiednimi dokumentami oraz zeznaniami świadków. Dopiero po uzyskaniu wskazanej zgody sądu opiekuńczego możliwe będzie złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka.
W dniu 15 listopada 2023 r. do Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego zostanie wprowadzony nowy przepis – art. 101 § 4, zgodnie z którym, „Jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego rodzica, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 640(1) ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, sądu spadku – jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka.” W praktyce oznacza to, że po spełnieniu wymogów, które nakłada znowelizowany przepis, rodzice mogą odrzucić spadek w imieniu dziecka przed notariuszem lub sądem, bez uzyskania uprzedniej zgody sądu opiekuńczego. Konieczne jest jednak spełnienie następujących przesłanek:
W przypadku braku spełnienia powyższych przesłanek, w dalszym ciągu konieczne będzie uzyskanie w pierwszej kolejności zgody sądu opiekuńczego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. Należy pamiętać, że w przypadku spadków otwartych przed dniem 15 listopada, co do których termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie upłynął przed dniem 15 listopada 2023 t., zastosowanie znajdują znowelizowane przepisy.
Znowelizowana formuła odrzucenia spadku w imieniu małoletniego znacznie upraszcza i skraca czas dokonania czynności w postaci odrzucenia spadku w imieniu dziecka. Od dnia 15 listopada 2023 r., o ile rodzic sam odrzucił spadek, nie będzie już konieczne uzyskanie zgody sądu opiekuńczego. Do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku u notariusza wystarczająca będzie zatem obecność jednego rodzica, który odrzuci spadek w swoim imieniu oraz w imieniu dziecka, jako jego przedstawiciel ustawowy oraz oświadczenie, że drugi rodzic również wyraża zgodę na takie odrzucenie.
Spadkobiercy bardzo często nie są przekonani, czy odrzucenie spadku jest dobrą dla nich decyzją. Skorzystanie z fachowej pomocy prawnej w przedmiocie odrzucenia spadku może okazać się nieuniknione. Doświadczony prawnik pomaga w stworzeniu wniosku i skierowaniu go do odpowiedniego sądu. Radca prawny bądź adwokat może również reprezentować interesy klienta podczas sprawy sądowej lub podczas spotkania z notariuszem. Powyższe daje pewność, że wszystkie formalności zostaną dopełnione w należyty sposób.
