W toku postępowania rozwodowego sąd jest zobligowany przede wszystkim do ustalenia czy pomiędzy małżonkami doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Tylko wówczas bowiem możliwe jest rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. Samo orzeczenie rozwodu nie jest jednak wystarczające, bowiem sąd zobligowany jest również do rozstrzygnięcia innych kwestii związanych z funkcjonowaniem rodziny. Decydując się na złożenie pozwu o rozwód należy więc pamiętać o tym, że niezależnie czy tego chcemy czy nie Sąd rozstrzygnie także o innych istotnych sprawach naszego życia. Rozstrzygnięcia w wyroku rozwodowym możemy podzielić na rozstrzygnięcia obligatoryjne oraz rozstrzygnięcia fakultatywne.
Zgodnie z treścią art. 57 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. W sentencji wyroku sąd ma zatem obowiązek stwierdzić, że rozwód nastąpił z winy obojga lub jednego z małżonków albo bez ich winy. Przypisanie małżonkowi winy w spowodowaniu rozkładu pożycia wymaga ustalenia, że zostały naruszone obowiązki małżeńskie na skutek umyślnego bądź nieumyślnego zachowania się. Nie każde naruszenie obowiązków stanowi o winie małżonka, a jedynie to, które będzie miało wpływ na spowodowanie albo utrwalenie rozkładu pożycia małżeńskiego. Należy pamiętać, że ustalenie winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego może mieć istotny wpływ z punktu widzenia ewentualnych roszczeń alimentacyjnych małżonka po zakończeniu postępowania rozwodowego. Ustalenie, który z małżonków ponosi winę w rozkładzie pożycia nie jest jednak obligatoryjne, bowiem na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Jak stanowi treść art. 58 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Stosownie do okoliczności sprawy, biorąc pod uwagę dobro dziecka sąd może:
Jak już wyżej wspomniano, w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga także o kontaktach rodziców z dzieckiem. W tym przedmiocie sąd może uwzględnić pisemne porozumienie małżonków co do sposobu utrzymywania kontaktów z dzieckiem, jeżeli porozumienie to będzie zgodne z jego dobrem. Jeżeli jednak rodzice nie będą w stanie porozumieć się w tej kwestii, sąd rozstrzygnie o sposobie utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Podkreślenia wymaga fakt, że złożenie przez strony zgodnego wniosku o nieorzekanie przez sąd o kontaktach z dzieckiem wyłącza obowiązek sądu w tym zakresie.
Obligatoryjność orzeczenia z urzędu w wyroku rozwodowym w przedmiocie alimentacji dziecka sprawia, że dobrowolne świadczenie przez któregokolwiek z rozwodzących się małżonków środków utrzymania w naturze, choćby w pełni zaspokajało potrzeby dziecka, nie zwalnia sądu od stosownego rozstrzygnięcia w wyroku. Rozstrzygnięcie w przedmiocie ponoszenia przez rozwiedzionych małżonków kosztów utrzymania i wychowania dziecka musi uwzględniać postanowienia wynikające z treści przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w związku z czym niedopuszczalne jest ogólnikowe określenie, że rozwiedzeni rodzice obowiązani będą do alimentacji dziecka w częściach równych. Każdy z rodziców obowiązany jest zaspokajać potrzeby dziecka niebędącego w stanie utrzymać się samodzielnie, w częściach odpowiadających możliwościom zarobkowym i majątkowym każdego z rodziców. Jeżeli wykonanie obowiązku alimentacyjnego jednego z rodziców polega, w całości lub w części, na osobistych staraniach o utrzymanie lub wychowanie dziecka, wówczas świadczenie alimentacyjne drugiego z rodziców polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania dziecka.
W razie rozwiązania małżeństwa przez rozwód sąd orzeka z urzędu o sposobie korzystania przez rozwiedzionych małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania. Orzeczenie to reguluje wzajemne stosunki rozwiedzionych małżonków związane ze wspólnie zajmowanym mieszkaniem do chwili, gdy przynajmniej jedno z nich nie opuści tego mieszkania dobrowolnie albo przymusowo w następstwie wydanego później orzeczenia sądowego albo decyzji administracyjnej. Od wspomnianego obligatoryjnego określenia sposobu korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania sąd może wyjątkowo odstąpić wtedy, gdy rozwiedzeni małżonkowie z uzasadnionych przyczyn sprzeciwiają się temu, zwłaszcza gdy już wcześniej uzgodnili między sobą sposób korzystania z mieszkania, sąd zaś uzna, że to uzgodnienie nie narusza usprawiedliwionych interesów dzieci oraz tego z małżonków, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej. W takim wypadku sąd zamieszcza w sentencji wyroku rozstrzygnięcie negatywne w postaci wzmianki, że nie orzeka o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania. Za wspólne mieszkanie uważa się zarówno samodzielny lokal mieszkalny, jak i odrębną część takiego lokalu zajmowaną przez rozwiedzionych małżonków. Za wspólne mieszkanie oznacza się wspólne mieszkanie w znaczeniu faktycznym, a nie prawnym, tzn. każde mieszkanie znajdujące się faktycznie w dyspozycji małżonków, niezależnie od tego, czy i jaki tytuł prawny przysługuje im obojgu lub jednemu z nich.
Małżonek w procesie rozwodowym może żądać orzeczenia eksmisji drugiego z małżonków w zasadzie z każdego wspólnie zajmowanego mieszkania, chyba że pozostawałoby to w sprzeczności z innymi obowiązującymi przepisami prawa. Orzeczenie w wyroku rozwodowym eksmisji jednego z małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania zostało ograniczone do wypadków wyjątkowych, gdy w świetle zebranego materiału dowodowego rażąco naganne postępowanie tego małżonka uniemożliwia dalsze wspólne zamieszkiwanie.
Podział majątku wspólnego dokonany w wyroku rozwodowym na wniosek jednego z małżonków t różni się od podziału dokonywanego po ustaniu wspólności majątkowej w zwykłym trybie tym, że następuje w procesie, a nie w postępowaniu nieprocesowym, a ponadto, że może być przeprowadzony wtedy, gdy nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym, po trzecie zaś skuteczność podziału jest uzależniona od prawomocnego orzeczenia rozwodu
W wyroku rozwodowym można orzec o podziale mieszkania zajmowanego wspólnie przez rozwodzących się małżonków albo o przyznaniu go jednemu z nich tylko wtedy, gdy prawo do tego mieszkania przysługuje wspólnie im obojgu. Podział może dotyczyć również wspólnego mieszkania stron zajmowanego na podstawie stosunku najmu. Przedmiotem rozstrzygnięcia przez sąd rozwodowy może być także mieszkanie stanowiące przedmiot samoistnego współposiadania małżonków, wspólnego użytkowania oraz wspólnie im przysługującej służebności mieszkania, ponadto zaś mieszkanie wspólnie przysługujące małżonkom na podstawie stosunku dzierżawy lub stosunku użyczenia. Rozstrzygnięcie przez sąd rozwodowy o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu go jednemu z rozwiedzionych małżonków wymaga zgodnego wniosku obojga małżonków.
W wyroku rozwodowym sąd może również uregulować kwestie związane ze świadczeniami alimentacyjnymi na rzecz byłego małżonka po rozwodzie, gdy z wnioskiem takim wystąpi uprawniony małżonek. Jest to dodatkowy element wyroku rozwodowego, co oznacza, że sąd nie ma obowiązku wydania orzeczenia w tym zakresie z urzędu.
Podsumowując, wyrok rozwodowy zawiera elementy obligatoryjne i fakultatywne. Do tych pierwszych należy zaliczyć:
Z kolei elementy fakultatywne to:
W przypadku wystąpienia jakichkolwiek wątpliwości związanych z postępowaniem w sprawie o rozwód, zapraszam do skorzystania z porady prawnej w tym zakresie. Wystąpienie z pozwem rozwodowym bądź odpowiedzią na pozew rozwody wymaga bowiem analizy wielu kwestii, a co za tym idzie fachowa pomoc prawna w tym zakresie może okazać się nieoceniona. Z uwagi bowiem na emocje małżonków, jakie towarzyszą postępowaniu rozwodowemu popełniają oni bardzo często kluczowe błędy, mogące mieć wpływ na resztę ich życia. Większość z mających rozwodzić się małżonków nie jest w stanie zrozumieć, że rozwód powinien w sposób kompleksowy rozwiązać wszystkie sprawy pomiędzy małżonkami, w tym mieszkaniowe, rodzicielskie i majątkowe. Brak zrozumienia tej kwestii często powoduje, że po traumatycznym rozwodzie już byli małżonkowie mogą utknąć na kolejne lata w sądzie borykając się z kolejnymi sprawami o podział majątku, alimenty, kontakty z dzieckiem czy kwestie dotyczące wyboru szkoły dla dziecka bądź wyjazdu z dzieckiem na zagraniczne wakacje. Ze wskazanych wyżej przyczyn tak ważne jest, aby skorzystać z pomocy prawnej doświadczonego prawnika.
