Na skutek zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami co do zasady powstaje ustrój wspólności majątkowej. W konsekwencji oznacza to, że wszystko co małżonkowie nabędą w trakcie trwania małżeństwa stanowi majątek wspólny. Nie ma przy tym znaczenia czy tylko jeden z małżonków pracuje, a drugi zajmuje się domem albo w jakiej wysokości są zarobki każdego z nich. W przypadku związków nieformalnych jest jednak inaczej, bowiem nie istnieją żadne regulacje prawne dotyczące wspólnie zgromadzonego majątku w związku konkubenckim. Powyższe oznacza, że w przypadku gdy jedno z partnerów kupi mieszkanie, to będzie ono stanowiło majątek osobisty kupującego, a nakłady finansowe drugiego z partnerów na to mieszkanie mogą być rozliczane ewentualnie w ramach postępowania sądowego o rozliczenia konkubinatu. Sprawy te należą jednak do bardzo skomplikowanych, bowiem obowiązuje w nich o wiele większy rygoryzm aniżeli w sprawach o podział majątku wspólnego małżonków. Decydując się na związek nieformalny warto zatem rozważyć zawarcie stosownej umowy określającej kwestie finansowe związane z gromadzeniem i ewentualnym podziałem zgromadzonego w trakcie trwania związku majątku.
Konkubinat jest nieformalnym związkiem dwóch osób, pozostających w pożyciu, które nie usankcjonowały swojego związku jako małżeństwa. Zdefiniowaniem pojęcia konkubinatu zajął się Sąd Najwyższy w swoim wyroku z dnia 31 marca 1988 r. wskazując, że „przez konkubinat rozumieć należy współżycie analogiczne do małżeńskiego, tyle że pozbawione legalnego węzła. Oznacza to istnienie ogniska domowego charakteryzującego się duchową, fizyczną i ekonomiczną więzią łączącą mężczyznę z kobietą.” Pomimo istnienia wielu podobieństw do związku małżeńskiego, konkubinat nie wywołuje żadnych skutków prawnych o charakterze majątkowym pomiędzy jego stronami. W celu uregulowania sytuacji majątkowej konkubentów niezbędne jest zawarcie tzw. umowy konkubenckiej.
Umowa konkubencka nie jest bezpośrednio uregulowana w Kodeksie Cywilnym, a co za tym idzie należy do kategorii tzw. umów nienazwanych. Konkubenci zawierają ją na zasadzie obowiązującej w prawie polskim zasady swobody umów w celu uregulowania zasad wspólnego pożycia, zarówno w aspekcie majątkowym, jak i osobowym.
Jak już wspomniano, umowa konkubencka zawierana jest na zasadzie tzw. swobody umów, a zatem jej treść może być normowana bardzo szeroko. Konkubenci mogą uregulować pomiędzy sobą zarówno kwestie majątkowe, jak i osobiste.
Umowa konkubencka może być zawarta w każdej dopuszczalnej prawem formie, w tym nawet w formie ustnej. Dla celów dowodowych zalecane jest jednak zawarcie umowy w formie aktu notarialnego bądź chociaż w formie pisemnej. Umowa może zostać zawarta na czas oznaczony bądź nieoznaczony. Warto również przewidzieć w niej możliwość jej rozwiązania bądź wypowiedzenia na skutek określonych przez strony okoliczności. Należy przy tym pamiętać, że kwestie dotyczące nieruchomości wymagają formy aktu notarialnego.
Niekiedy samo zawarcie umowy konkubenckiej nie będzie wystarczające. Ważnymi dokumentami dopełniającymi zawarcie umowy będą dodatkowe pełnomocnictwa, jak np. pełnomocnictwo pocztowe oraz bankowe, a ponadto testamenty. Należy przy tym pamiętać, że najbezpieczniejszą formą testamentu będzie testament notarialny.
Zabezpieczenie interesów konkubentów jest kwestią bardzo trudną z uwagi na sprzeczne orzecznictwo w tym zakresie. Skorzystanie z fachowej pomocy prawnej w tym przedmiocie może okazać się więc nieuniknione. Zachęcam do skorzystania z porady prawnej doświadczonego prawnika przed podjęciem decyzji o poczynieniu jakichkolwiek kosztownych inwestycji z partnerem.
